Review From Earth to Oblivion

De geograaf Ross E. Goodrich schreef geen bemoedigend boek. De mensheid is volgens hem niet in staat om haar noodlot te ontlopen. Ze gaat aan haar vruchtbaarheid ten onder, aldus zijn boek waarvan de titel in vertaling luidt Van de aardbol verdwenen – De ondergang van de mensheid

De mens kan niet zonder de aarde, maar de aarde kan wel zonder de mens. De mens is slechts een van de vele soorten aardbewoners, en het is niet in te zien waarom hij niet dezelfde weg zou gaan als de dinosauriërs, sabeltandtijgers of Neanderthalers.
Zijn arrogantie laat hem echter denken dat hij debet is aan klimaatverandering en iets ertegen zou kunnen ondernemen – terwijl de aarde in haar bestaan al vele malen met hevige klimaatveranderingen te maken heeft gehad, en dat in een tijd dat er helemaal nog geen mensen waren!

Te veel mensen voor de beschikbare hulpbronnen
De moderne, milieubewuste mens ziet zichzelf graag als ‘rentmeester’, als iemand die zorgvuldig met zijn natuurlijk hulpbronnen omgaat, terwijl hij – zoals alle dieren – alleen maar een parasiet is die leeft van wat de aarde hem biedt. Als die hulpbronnen zijn uitgeput, is het afgelopen. Dat moment komt met de exponentiële groei van de wereldbevolking steeds dichterbij. ‘Het regeneratievermogen en de reserves van onze belangrijkste vitale hulpbronnen als graangewassen en schoon water raken uitgeput. Eindige hulpbronnen als aardolie gaan verloren, enkel en alleen door het gebruik dat we ervan maken. Dit karakteriseert de uitzichtloze situatie waarin de mensheid zich bevindt: een chronisch mondiaal tekort aan voedsel, water en/of energie,’ aldus Goodrich.
In 2015 leefden drie miljard mensen in gebieden waar watertekort heerst. De beschikking over ‘extrasomatische energie’ – energie die niet door mens of dier geleverd wordt – is letterlijk van levensbelang geworden; zonder deze energie is voor heel veel mensen geen voedsel- of watervoorziening mogelijk. Waar zouden we zijn zonder regelmatige bevoorrading van de supermarkt of water uit de kraan? Zonder fossiele energie loopt alles spaak, groene energie is niet echt een oplossing. De mens is te talrijk voor hetgeen de aarde kan leveren, en de uitputting van zijn natuurlijke hulpbronnen wordt zijn onontkoombare ondergang.

Moeder Aarde grijpt in
Bevolkingsreductie zou deze uitputting kunnen voorkomen of vertragen, maar geen enkele instantie ter wereld is bij machte om dit af te dwingen. Al zou zo’n organisatie zich enkel bemoeien met een verlaging van de geboortecijfers, dan zou het verzet daartegen uit diverse religieuze kringen groot zijn. En bijna niemand ter wereld zou het accepteren als die instantie de sterftecijfers zou willen opvoeren om op die manier de wereldbevolking te verkleinen. De wereldeconomie is niet gericht op het in stand houden van ecosystemen, en zeker niet op een verlaging van het aantal consumenten. Ons aantal staat de natuurlijke regeneratie van vitale hulpbronnen als water, akkerland, bossen en visgronden in de weg. Aangezien de mensheid niet bij machte is om haar aantal op de natuurlijke draagkracht van de aarde af te stemmen, zal ‘Moeder Aarde’ dit zelf doen, met harde hand. Dit zal op termijn leiden tot het verdwijnen van de menselijke soort, aldus Goodrich.

Onbetaalbare oplossingen
Vluchtelingen- en migrantenstromen als gevolg van voedsel- en watertekorten en gewapende conflicten door een ongelijke verdeling van de karige middelen van bestaan zullen rijkere landen destabiliseren en laten verarmen. Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in steden en is voor zijn bestaan afhankelijk van aanvoer van buiten. Als die aanvoersystemen falen door gebrek aan brandstof of leeftocht, zitten stadsbewoners als ratten in de val. Blind vertrouwen op technologische oplossingen voor schaarsteproblemen is kortzichtig: als er geen water is, valt er niets te irrigeren of te verbouwen; als er geen energie en grondstoffen voorhanden zijn, valt er niets te construeren of te vervoeren. Goodrich haalt met instemming de historicus en antropoloog Joseph Tainter aan. Volgens Tainter gaan georganiseerde samenlevingen op den duur aan hun toenemende complexiteit ten onder. Goodrich meent dat bevolkingsgroei de complexiteit van de wereldmaatschappij zal laten toenemen. Daarbij gaat het niet zozeer om bevolkingsgroei op zich, maar om een steeds complexere inzet van mensen en middelen om problemen als watervoorziening, voedselzekerheid en veiligheid op te lossen. Op een gegeven moment kan een maatschappij die investeringen niet meer opbrengen en gaat zij te gronde. Ging het vroeger om geïsoleerde stelsels als het West-Romeinse Rijk of de Mayacultuur, nu is de onderlinge verwevenheid en afhankelijkheid mondiaal gezien zo groot dat we de wereldmaatschappij aan haar groeiende complexiteit ten onder zullen zien gaan.
Geen vrolijke boodschap. Goodrich laat het hierbij, maar als we het gedachtegoed van Tainter doortrekken, zouden we er ook voor kunnen kiezen om bepaalde problemen niet op te lossen en niet steeds kostbaarder investeringen te doen, ook al stuit dat op ethische bezwaren. Dus bijvoorbeeld geen voedselhulp bieden als dit voor de ontvangers geen structurele verbetering van leefomstandigheden oplevert, geen vluchtelingen toelaten als dit tot een verlies aan welvaart en stabiliteit leidt, niet ingrijpen bij conflicten waar je in feite buiten staat.

Er zijn al zoveel problemen die om een oplossing vragen. Het grootste daarvan is overbevolking.